Liudgerstichten
In 1959 werd er begonnen met het vertalen van de Bijbel in het Gronings. Ingesteld door de Culturele Raad van de Provincie Groningen gingen er twee werkploegen mee aan de gang, een voor het Oude en een voor het Nieuwe Testament. Het boek Ruth en een deel van het boek Lucas kwamen gereed. In 1973 werd het karwei met andere mensen voortgezet.
Ook in 1959 werd, op voorstel van de Groninger Culturele Gemeenschap, begonnen om psalmen en gezangen in het Gronings over te zetten. Het doel was, dat in Groninger kerkdiensten ook psalmen en gezangen in de streektaal konden worden gezongen. In het voorjaar van 1966 is van het werk van deze commissie een boekje uitgekomen, Grunneger Psaalms en Gezangen en in september 1981 verscheen in druk Psaalms en Gezangen waarin een groot gedeelte van de liederen uit het Liedboek voor de kerken is opgenomen.
De door de provincie ingestelde commissies voor het overzetten van de Bijbel gingen behoedzaam aan het werk. Vanaf het begin van 1974 werd wel eens een enkel hoofdstuk gepubliceerd in het Cultureel Maandblad van de Provincie Groningen, maar verder bleef het rond beide werkgroepen, stil. Tot op 19 oktober 1987 in de eerste gezamenlijke vergadering van de drie commissies, Oude Testament, Nieuwe Testament en Beriemenskemizzie, werd besloten tot uitgifte van twee bijbelboeken, het Eerste Boek Samuël en het Lucasevangelie. Deze beide boekjes konden 24 november 1988 in Zevenhuizen worden uitgereikt aan de Commissaris van de Koningin in de provincie Groningen, de heer H.J.L. Vonhoff en aan de burgemeester van de gemeente Leek, mw. S. Langedijk-de Jong.
Inmiddels werd in mei 1989 een stichting opgericht met het doel: de belangstelling voor- de kennis, het gebruik en de beoefening van de Groninger taal met betrekking tot religieuze doeleinden te stimuleren en voorts al hetgeen met een en ander rechtstreeks of zijdelings verband houdt of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin des woords. (art. 2 stichtingacte)
één van de voornaamste werkzaamheden van de Liudgerstichten is het werk van de verschillende commissies en werkgroepen te coördineren. Ook worden met medewerking of onder verantwoordelijkheid van de stichting wekelijks Grunneger dainsten gehouden, gemiddeld 60, 70 diensten per jaar.
De stichting onderhoudt vrij intensieve contacten met kerken in Oost-Friesland, Duitsland.
Ook wordt contact onderhouden met het SONT, Streektaalorganisaties in het Nedersaksisch Taalgebied. De door het Sont en de commissie Streektaal en religie jaarlijks georganiseerde vertalersdag in Lievelde, wordt steeds door enkele mensen van de Liudgerstichten bezocht.
Eén van de eerste activiteiten die de Liudgerstichten organiseerde, was het organiseren van een bijbelvertaalcursus, om zodoende meer mensen bij het vertalen van de Bijbel in het Gronings te betrekken. De cursus werd opgezet door drs. Riens de Haan, die was afgestudeerd als theoloogvertaler aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Een aantal bij uitstek deskundige referenten, vnl. van de Rijksuniversiteit Groningen, werd aangezocht, en een dertigtal cursisten bezocht deze cursus die gedurende twee jaar, 1990 en 1991, werd gehouden. Van de lezingen en voordrachten over een aantal grondbeginselen van het bijbelvertalen, zoals die op de cursus waren behandeld, werd, in samenwerking met het Nederlands Bijbelgenootschap een bundel uitgegeven Elementen van Bijbelvertalen die in 1992 in druk verscheen.
Eén van de gevolgen van de bijbelvertaalcursus was, dat drie nieuwe vertaalgroepen konden worden samengesteld zodat inmiddels, naast de berijmingscommissie, aan de vertaling wordt gewerkt door drie werkgroepen voor het Oude en twee groepen voor het Nieuwe Testament. In oktober 1994 begon in Nijmegen(!) een nieuwe groep met de vertaling van het Matteüsevangelie.
Voor het bijbelboek Psalmen werd in de loop van 1997 een nieuwe werkgroep opgericht, terwijl ook een werkgroep in het leven werd geroepen om de vaste onderdelen in de liturgie van de Groninger diensten in de streektaal over te zetten.
De verschillende werkgroepen bestaan uit gemiddeld zes personen, bijgestaan door één of meer deskundigen op het gebied van de desbetreffende grondtaal. Bovendien is ter beoordeling van het eindresultaat een adviesraad ingesteld. De leden van deze raad, deskundigen op het gebied van de talen Hebreeuws en Grieks en op het gebied van het Oude en het Nieuwe Testament, geven o.m. theologische adviezen. Voor het Gronings heeft de streektaalfunctionaris van de provincie zitting in de adviesraad. Tenslotte beoordeelt een lezersgroep of de vertaling op het eerste gezicht goed leesbaar is.
Het bijbelvertaalproject werd geleid door ds. K.G. Pieterman (Niekerk), terwijl de coördinatie in handen was van M. van Dijken (Haren).
Het doel dat bij het overzetten voor ogen staat is de Bijbel zo dicht mogelijk bij de mensen te brengen, zodanig dat wat er in de grondtaal staat, zó uit te drukken als een Grunneger dat zou doen als hij, in deze tijd, hetzelfde verhaal zou moeten vertellen.
In 1988 verschenen het Eerste Boek Samuël en het Evangelie naar Lucas in druk,
In een feestelijke kerkdienst op 9 oktober 1994 in de Stadsparkkerk te Groningen, konden drie nieuw verschenen boekjes door de voorzitter van de Liudgerstichten, de heer A. Ufkes, worden uitgereikt aan de Groninger Provinciale Raad van Kerken, vertegenwoordigd door zijn secretaris, de heer Dr. A.A. van den Broek.
Het betrof de uitgaven:
- Jozua, Ruth, Esther, Jona, Nahum;
- de Handelingen van de Apostelen;
- de "Kleine brieven van Paulus", t.w. de Brieven aan de Galaten, Efeziërs, Filipenzen. Kolossenzen, Tessalonicenzen, Timoteüs, Titus en Filémon.
De boekjes verschenen onder auspiciën van Uitgeverij Meinders en de Stichting 't Grunneger Bouk te Scheemda. Zij werden gedrukt bij Drukkerij Actief aldaar.
Op 6 oktober 1996 werd in de Stadsparkkerk te Groningen, het eerste exemplaar van een dagboekje uitgereikt aan de gedeputeerde voor cultuur van de Provincie Groningen, mevrouw drs. Mirjam de Meijer.
Joar en dag zoals het boekje als titel meekreeg, werd samengesteld door een speciaal daarvoor in het leven geroepen werkgroep van de Liudgerstichten. Het is een boekje met teksten die door het hele jaar heen gelezen kunnen worden.
Een andere commissie van de stichting, was al enige tijd bezig met de voorbereiding van een cd, spaigelploatje.
Een eerste opzet daarvoor was al gemaakt door de commissie die jaren geleden een langspeelplaat maakte, onder de titel Gods laifde het gain èn of swet.
De cd Van scheppen en vannijs scheppen kon op 16 februari 1997 door de commissie Beeld en Geluud in De Ark te Groningen, worden gepresenteerd. Speelse teksten van Fré Schreiber over het scheppingsverhaal en gedichten van dichters veraf en dichtbij, Jan Boer, Hanny Diemer, David Hartsema en Job Olhoes, naast teksten van Hans Bouma, Huub Oosterhuis en Joke Ribbers werden voorzover nodig in het Gronings vertaald door Henk Baas en op muziek gezet door Kees Steketee. Verschillende koren, cantorijen en solisten uit Groningerland verleenden aan de totstandkoming hun medewerking.
Op 28 september 1997, op Liudgerdag, zijn de evangeliën Matteüs en Marcus in druk verschenen en aangeboden aan prof. dr. D. Holwerda, die al vanaf de tachtiger jaren is betrokken bij het project in de redactie en als lid-deskundige bij één van de vertaalgroepen.
In een, in verband met de kosten, iets gewijzigde vorm verschenen eind 1997 de boeken 1 en 2 Korintiërs en de Brief van Paulus aan de gemeente in Rome, in druk.
In 2003 werd in samenwerking met het Nederlands Bijbelgenootschap het Evengelie deur Johannes uitgegeven. Dit boekje verscheen in de serie De Bijbel in streektalen, een uitgave van het NBG. In een feestelijke bijeenkomst op 30 maart 2003 kon een eerste exemplaar van dit evangelie door de coördinator van het bijbelvertaalproject, Marten van Dijken, worden uitgereikt aan prof. dr. D. Holwerda.
In november 2004 verscheen het boekje Mit Psaalms op pad ... Hierin is een keuze opgenomen van berijmde en onberijmde psalmen in het Gronings. Janka Rubingh zorgde voor mooie foto's en heeft het boek vorm gegeven, en het werd uitgegeven door Uitgeverij Profiel in Bedum. Op 27 november heeft ds. Engel Jan Struif, als voorzitter van de Liudgerstichten het eerste exemplaar overhandigd aan de heer Hans Gerritsen, gedeputeerde voor cultuur van de provincie Groningen.
Na meer dan dertig jaar is de Bijbel, de canonieke en de deuterocanonieke boeken samen, nu helemaal vertaald. De presentatie was op zaterdag 25 oktober 2008 in een druk bezette Martinikerk in de Stad. Onder grote belangstelling kon de coördinator van het project, marten van Dijken, de Biebel overhandigen aan mevrou Sipie de Jong, oud burgemeester van Leek, die destijds de eerste bijbelboekjes in ontvangst genomen had, en aan Hans Gerrtisen, gedeputeerde cultuur van de provincie Groningen. De berijmers van kerkliederen waren intussen ook gereed gekomen met hun arbeid. Op zaterdag 27 november 2010 was de presentatie van Psaalms & Gezangen in de Petrus en Pauluskerk in Loppersum, een liedboek met alle 150 psalmen en 356 van de 491 gezangen uit het Liedboek, de Hervormde Bundel van 1938, Gezangen voor Liturgie, Zingend Geloven en Tussentijds.
